می‌خواهیم در مورد کالیبراسیون آچار ترک متر صحبت کنیم. آچار ترک متر یا ترک رنچ (Torque wrench – Torque Meter) ابزاری است برای ایجاد گشتاور مشخص بر روی پیچ و یا مهره که عمدتا به شکل آچار جغجغه در بازار موجود است. این ابزار با نام‌های مختلفی همچون ترک متر، ترک رنچ و یا گشتاورسنج شناخته می‌شود.
دلیل استفاده از ترک متر، اطمینان حاصل کردن از مقدار مناسب گشتاور و کشش است. عدم ایجاد گشتاور کافی موجب سست ماندن اتصال خواهد شد و در مقابل ایجاد گشتاور اضافی، باعث ایجاد تنش کششی مازاد در پیچ می‌شود که به اصطلاح به بریده شدن ختم خواهد شد. پیچ در حالت کشیده مانند یک فنر ثابت عمل می‌کند که اجزا را در کنار هم نگه می‌دارد. تعیین مقدار مناسب گشتاور به خواص فلزی پیچ و قطعاتی که توسط پیچ بسته شدند، بستگی دارد.
بر روی این ابزار یک شاخص وجود دارد که به وسیله آن می‌توان گشتاور مورد نیاز را تنظیم نمود. یکای این شاخص بنا بر برند و کشور سازنده متفاوت می‌تواند باشد. طبق استاندارد جهانی واحد گشتاور، نیوتن در متر (N.m) است. بعضا در برندهای انگلیسی و آمریکایی گاهی اینچ در پوند، فوت در پوند و یا کیلو پوند متر (MKP) هم دیده می‌شود.
نحوه استفاده از آچار گشتاور
اولین قدم در استفاده از ترک متر تنظیم مقدار گشتاور صحیح است. گشتاور مورد نیاز روی بدنه و یا دفترچه راهنمای سازنده معمولا مشخص می‌شود. در تصاویر زیر نمونه‌های آن مشخص شده است:
ترک مترهای مختلفی برای انتخاب وجود که تعدادی از آن‌های در ادامه مشروح می‌گردد
ترک متر کلیکی (یا تقه‌ای)، در مدل‌های ½” ، 3/8” و ¼” عرضه می‌شوند که بر اساس مصارف کاریقابل انتخاب هستند. ترک متر کلیکی عمدتا توسط پیچش در دسته، گشتاور مناسب را تنظیم می‌شود و با محکم کردن در قسمت پایین دسته، در تنظیمات موردنظر قفل می‌شود. در این نوع با ایجاد صدای کلیک، مشخص می‌شود که به گشتاور صحیح رسیده اید.
ترک متر کلیکی ساده و قابل اعتماد است، اما برای آسان‌تر کردن امور می‌توان از انواع دیجیتال بهره برد. تنظیمات گشتاور بر روی یک صفحه دیجیتال نشان داده می‌شود که دکمه تنظیم (SET) امکان قفل کردن مقدار صحیح را ایجاد می‌کند. اکثر ترک مترهای دیجیتال با روشن شدن چراغ سبز نشان می‌دهند که گشتاور مورد نظر ایجاد شده است و چراغ قرمز به معنی گشتاور خارج از محدوده تحمل است.
ترک متر شاهینی، یکی از ساده ترین انواع ترک متر است که به وسیله یک نشانگر بلند یا به اصطلاح شاهین که به انتهای آچار ترک متر متصل شده و نوک آن موازی با نوک آچار ترک متر روی یک صفحه ی درجه بندی شده به حرکت در میاید و میزان گشتاور یا تورک را نمایش می دهد. ترک مترهای شاهینی یکی از اولین و ساده‌ترین ترک مترهای موجود هستند که نسبت به انواع دیگر آن از دقت کمتری برخوردار است و البته نسبت به ترک مترهایی که روی دریل یا پیچ گوشتی های برقی یا شارژی نصب می شود دقت بالاتری دارد.
ترک متر ساعتی، که دقت بالایی را ارائه می‌دهد و به شما این امکان را می‌دهند تا مقدار گشتاور را روی صفحه تنظیم کنید. ممکن است از نور یا صدا برای نشان دادن اینکه چه زمانی به گشتاور صحیح رسیده‌اید استفاده كنند. با این حال، برخی از آچارهای گشتاور ساعتی این تنظیمات اعلان را ندارند، بنابراین مهم است که هنگام استفاده، میزان گشتاور روی صفحه را بررسی کنید.
ترک مترها از ابزار دقیق محسوب می‌شوند و لازم است زمان استفاده از دقت و خطای آن اطلاع داشته باشیم. این اطلاعات توسط کالیبراسیون منظم حاصل می‌شود.
فارغ از خطای انسانی در زمان تنظیم مقدار مدنظر گشتاور که با دقت باید آن را به حداقل رساند، لازم است اعمال نیرو فقط روی دسته باشد.
ترک مترها برای اندازه‌گیری بر اساس نیرو روی دسته کالیبره شده است و اعمال نیرو در جاهای دیگر می‌تواند خوانشی نادرست ارائه دهد. همچنین اعمال گشتاور بر اتصالات چرب یا داغ، می‌تواند روي اندازه‌گیری تأثیر بگذارد. اطمینان حاصل کنید که قطعات خشک و مطابق با استانداردهای لازم هستند.
چرا کالیبراسیون آچار گشتاور بسیار مهم است؟
تمام هدف استفاده از ترک متر این است که وقتی یک پیچ یا مهره را سفت می‌کنیم، با گشتاوری مناسب و دقیق، این امر اجرا شود. طبیعتاً حتی اگر یک برند با کیفیت تهیه شده باشد، کالیبراسیون منظم برای این ابزار ضروری خواهد بود. مدل‌های سطح بالا ممکن است به اندازه ترک مترهایی با کیفیت پایین‌تر نیازی به کالیبره نداشته باشند، با این حال، هنوز مهم است که ابزار را بررسی کنید و با سابقه عملکرد آن آشنا شوید. در غیر این صورت، شما هیچ راهی برای دانستن اینکه آیا ابزارتان خوانشی قابل تکرار و دقیق ارائه می‌دهد ندارید.
هر چه بیشتر از آچار گشتاور خود استفاده کنید، به دفعات بیشتری نیاز به کالیبره شدن دارد. سازمان بین المللی استاندارد در ISO 6789، بند 5.3.2 پیشنهاد می‌کند که پس از هر 5000 بار استفاده یا یک بار در سال کالیبراسیون ترک متر صورت پذیرد. اما، این اعداد بسته به نوع استفاده می‌توانند متفاوت باشند.
همانطور که پیش‌تر از اهمیت اعمال نیرو بر دسته ترک متر یاد شد، در صورت عدم استفاده صحیح از ابزار، ممکن است بارگذاری بیش از حد اتفاق افتاده باشد که بر دقت تجهیز اثرگذار است و لازم است پیش از استفاده مجدد، کالیبراسیون ترک متر انجام شود.
این مساله در مورد عدم انبارش صحیح نیز صادق است، چرا که لازم است در پایین ترین تنظیمات خود انبارش شوند. در غیر این صورت، فنر داخل ترک متر، که برای اندازه‌گیری گشتاور بسیار مهم است، فرسوده خواهد شد.
در نهایت، دما و شرایط استفاده از ترک متر خود را در نظر بگیرید. دماهای شدید یا استفاده از آن در محیطهای بیرونی در هنگام بارش می‌تواند باعث زنگ زدگی داخلی شود. این امر مستلزم آن است که یک متخصص آن را بررسی کند.
آزمایشگاه کالیبراسیون سما مفتخر است با تجربه بالا در انجام کالیبراسیون، تعمیر و تنظیم ترک متر برای صنایع مختلف، اطمینان از عملکرد تجهیزاتتان را به ارمغان بیاورد.
مطالب بیشتر در اینستاگرام ما.
- روش کالیبراسیون برای ارزیابی صحت (Accuracy) دستگاه‌های اندازه‌گیری با استفاده از نظریه عدم قطعیت
- عدم قطعیت کالیبراسیون به چه معناست؟
- اهمیت کالیبراسیون از دیدگاه صنایع مختلف
منبع: –
